Bài viết này đi sâu vào quan điểm của Georges Bataille về trải nghiệm thời gian của động vật, một chủ đề thường gây tranh cãi trong triết học. Chúng ta sẽ khám phá lý do tại sao ông tin rằng động vật không có ý thức về thời gian như con người, và điều này có ý nghĩa gì đối với sự hiểu biết của chúng ta về thế giới xung quanh.
Bataille, trong "Lý thuyết về Tôn giáo" (Theory of Religion), cho rằng **"tính động vật là tính tức thời hoặc tính nội tại."** Ông và Kojeve dường như tin rằng thế giới động vật không thể hỗ trợ một đối tượng với ý thức về thời gian, điều này gắn liền với quan niệm rằng Tự nhiên tồn tại trong trạng thái "liên tục," nơi cuộc sống của động vật bị san bằng về mặt bản thể thành một thực thể duy nhất: "mỗi con vật ở trong thế giới như nước trong nước."
Tuy nhiên, điều này dường như mâu thuẫn với thực tế tiến hóa, nơi thời gian đóng vai trò quan trọng trong cuộc chạy đua vũ trang giữa kẻ săn mồi và con mồi.
Điểm mấu chốt để hiểu sự khác biệt này có lẽ nằm ở việc nhận ra rằng cuộc thảo luận của họ về thời gian liên quan đến tính động vật ở đây không phải là về sự trôi đi của thời gian có thể đo lường được về mặt vật lý, mà là về **trải nghiệm hiện tượng học hoặc tồn tại về thời gian**. Trải nghiệm này được trải nghiệm một cách chủ quan, tự giác như một dòng chảy liên tục, không phân biệt, thiếu đi sự gián đoạn phát sinh từ sự tương tác phản ánh với thời gian, giống như cách nước hòa trộn liền mạch với nhiều nước hơn trong một sự liên tục.
Một số người cho rằng Bataille đang lặp lại một định kiến triết học cũ về động vật, một định kiến xuất phát từ câu hỏi "điều gì làm cho con người trở nên đặc biệt" hoặc thậm chí điều gì làm cho chúng ta "duy nhất" và "tốt hơn" so với các loài động vật khác. Định kiến này cho rằng chỉ con người mới có thể "lý luận", rằng chỉ chúng ta mới có thứ gì đó giống như "tự nhận thức phản ánh", rằng chỉ chúng ta là động vật "hợp lý", rằng chỉ chúng ta không sống trong một **thế giới tức thời**, chỉ bị chi phối bởi những ấn tượng và bản năng giác quan tức thời.
Tuy nhiên, sinh học hiện đại đã bác bỏ hoàn toàn định kiến này. Nhiều loài động vật thể hiện việc sử dụng trí nhớ, dự đoán và lập kế hoạch (dựa trên trí nhớ và dự đoán). Các loài linh trưởng (và các loài khác) cũng đã chứng minh rằng đôi khi chúng trì hoãn những phần thưởng tức thì nếu chúng biết về những phần thưởng có thể có trong tương lai.
Vấn đề ở đây là Bataille không nói về sinh học mà là về cách động vật trải nghiệm thế giới (điều mà họ gọi là hiện tượng học). Về cơ bản, họ cho rằng động vật không có ý thức về thời gian - quá khứ, hiện tại hoặc tương lai - vì chúng hoàn toàn bị cuốn vào khoảnh khắc, sống theo bản năng mà không cần suy nghĩ về nó. Bataille gọi đây là "tính tức thời và tính nội tại" và sử dụng phép ẩn dụ "giống như nước trong nước" để cho thấy cách động vật chỉ là một phần của dòng chảy tự nhiên, không tách rời khỏi nó.
Đối với động vật, các hành động như sư tử đuổi theo linh dương chỉ là bản năng, không phải là một phần của dòng thời gian lớn trong đầu chúng. Chắc chắn, chọn lọc tự nhiên xảy ra theo thời gian, nhưng đó là một quá trình bên ngoài. Con vật không nhận thức được điều đó hoặc lập chiến lược như "Tôi sẽ tiến hóa để chạy nhanh hơn ở thế hệ tiếp theo." Vì vậy, Bataille và Kojeve đang nói rằng động vật thiếu cảm giác chủ quan về thời gian, ngay cả khi thời gian tồn tại một cách khách quan trong quá trình tiến hóa.
Tóm lại, quan điểm của Bataille về việc động vật không cảm nhận được thời gian là một vấn đề phức tạp, liên quan đến cả triết học và sinh học. Mặc dù sinh học hiện đại đã chứng minh rằng động vật có thể sử dụng trí nhớ, dự đoán và lập kế hoạch, nhưng Bataille tập trung vào trải nghiệm chủ quan về thời gian, cho rằng động vật sống trong một thế giới "tức thời" hơn con người.
Việc khám phá những quan điểm khác nhau này giúp chúng ta hiểu sâu hơn về nhận thức của động vật và vai trò của thời gian trong thế giới tự nhiên.
Bài viết liên quan