Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao mỗi cung hoàng đạo lại tương ứng với một khoảng thời gian cụ thể trong năm? Bài viết này sẽ đi sâu vào mối liên hệ phức tạp giữa các tháng trong lịch và các cung hoàng đạo, khám phá những yếu tố thiên văn học và lịch sử đằng sau sự liên kết này. Chúng ta sẽ cùng nhau làm sáng tỏ cách các nhà thiên văn học cổ đại xác định thời điểm bắt đầu và kết thúc của mỗi cung, và tại sao những quyết định này vẫn còn ảnh hưởng đến chiêm tinh học ngày nay.
Để hiểu rõ mối liên hệ này, chúng ta cần bắt đầu với khái niệm về ecliptic longitude. Đây là tọa độ quan trọng đo vị trí của Mặt Trời trên bầu trời từ góc nhìn của Trái Đất. Điểm 0° được xác định tại điểm xuân phân, đánh dấu sự khởi đầu của mùa xuân ở bán cầu bắc. Ecliptic longitude tăng dần khi Trái Đất di chuyển quanh Mặt Trời trong suốt năm.
Lịch Gregorian được thiết kế để giữ cho các điểm phân và chí gần như không đổi qua các năm. Điều này đồng nghĩa với việc các ngày mà Mặt Trời đi qua mỗi cung cũng tương đối ổn định. Tuy nhiên, do quỹ đạo của Trái Đất không hoàn toàn tròn, Mặt Trời sẽ ở mỗi cung một khoảng thời gian khác nhau. Ví dụ, Mặt Trời dành 29.4 ngày trong cung Ma Kết và 31.5 ngày trong cung Cự Giải.
Điều quan trọng cần lưu ý là cung hoàng đạo và chòm sao không phải là một. Các cung hoàng đạo là những phân chia đều nhau 30° trên đường hoàng đạo, trong khi các chòm sao là những nhóm sao thực tế trên bầu trời với hình dạng và kích thước khác nhau. Qua nhiều thế kỷ, hiện tượng precession (tuế sai) đã khiến các cung dịch chuyển 25°-30° về phía tây so với các chòm sao mà chúng được đặt tên theo.
Một số nhà thiên văn học đề xuất sử dụng một bộ ngày khác dựa trên ranh giới chòm sao IAU, bao gồm 12 chòm sao truyền thống cộng thêm chòm Xà Phu (Ophiuchus). Thời gian Mặt Trời ở mỗi chòm sao dao động từ 7 ngày ở chòm Bọ Cạp đến 44 ngày ở chòm Xử Nữ. Precession cũng làm dịch chuyển những ngày này 1.4 ngày mỗi thế kỷ.
Hệ thống cung hoàng đạo có nguồn gốc từ các nhà thiên văn học Babylon vào khoảng năm 1000 BC đến 500 BC. Vào thời điểm đó, thiên văn học và chiêm tinh học gắn bó chặt chẽ với nhau. Các nhà thiên văn học Babylon chia đường hoàng đạo thành 12 phần bằng nhau, tương tự như 12 tháng âm lịch với 30 ngày mỗi tháng. Mỗi cung chứa 30° kinh độ thiên thể, tạo ra hệ tọa độ thiên thể đầu tiên được biết đến.
Không giống như các nhà thiên văn học hiện đại, những người đặt điểm bắt đầu của cung Bạch Dương tại vị trí của Mặt Trời vào ngày xuân phân, các nhà thiên văn học Babylon cố định cung hoàng đạo liên quan đến các ngôi sao. Hệ thống thiên văn học của người Babylon sau đó được truyền bá đến các nền văn hóa khác và trở thành nền tảng cho các hệ thống sau này.
NASA giải thích rằng, hãy tưởng tượng một đường thẳng kéo dài từ Trái Đất qua Mặt Trời và ra ngoài không gian. Khi Trái Đất di chuyển quanh Mặt Trời, đường thẳng tưởng tượng này sẽ xoay, chỉ vào các ngôi sao khác nhau trong suốt một năm. Tất cả các ngôi sao nằm gần đĩa phẳng tưởng tượng này được gọi là nằm trong cung hoàng đạo.
Chính chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời quyết định chòm sao nào xuất hiện phía sau Mặt Trời trong suốt năm. Các nhà chiêm tinh học nói rằng "Mặt Trời ở cung Sư Tử", có nghĩa là Mặt Trời xuất hiện trước và trong ranh giới của chòm sao này. Do đó, ngày mà Mặt Trời "đi vào" một chòm sao đánh dấu sự bắt đầu của cung đó, và ngày Mặt Trời "đi ra" đánh dấu sự kết thúc.
Tuy nhiên, do trục quay của Trái Đất bị nghiêng và dao động theo chu kỳ khoảng 26.000 năm, được gọi là "năm vĩ đại", nên vị trí của các chòm sao hoàng đạo cũng thay đổi theo thời gian. Hiện tượng này được gọi là tuế sai của các điểm phân.
Hoàng đạo tinh tú tính đến sự dịch chuyển này, vì nó dựa trên vị trí thiên văn thực tế của Mặt Trời. Trong khi đó, hoàng đạo nhiệt đới không tính đến sự dịch chuyển này, mà sử dụng các ngày cố định trong lịch, dựa trên vị trí biểu kiến lỗi thời của Mặt Trời từ 2,5 thiên niên kỷ trước. Điều này có nghĩa là hoàng đạo nhiệt đới đã bị lệch khỏi vị trí thực tế của Mặt Trời, tích lũy một sự khác biệt khoảng 25°, tương đương khoảng 1 tháng.
Hiểu rõ những cơ sở thiên văn học và lịch sử này giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về mối liên hệ giữa tháng lịch và các cung hoàng đạo, đồng thời phân biệt giữa chiêm tinh học và thiên văn học.
Bài viết liên quan